Een actueel onderwerp in de sector vleeskuikenouderdieren is Histomonas. Deze eencellige protozoa kunnen leiden tot grote en sluimerende prestatieverliezen. Met name de sluimerende variant is lastig te diagnosticeren, doordat kenmerkende symptomen lastig vast te stellen zijn. Deze parasiet kan onopgemerkt toch wat sluimerende schade aanbrengen aan het koppel. Hierdoor is het van groot belang dat we weten wat dit voor een type parasiet is, hoe een koppel besmet kan raken en hoe we hier het best mee om kunnen gaan. Bekijk de tips van ABZ om blackhead bij vleeskuikenouderdieren te voorkomen:
Wat is Histomonas (blackhead)?
Histomonas is een eencellige parasiet (protozoa) die verschillende pluimveesoorten kan infecteren met Histomoniasis of infectieuze enterohepatitis (infectie in het maag-darmkanaal en de lever). Een kenmerk van een parasiet is dat het leeft ten koste van de gastheer, in dit geval van de kip. De protozoa kunnen zich in het lichaam voortbewegen door middel van trilhaartjes of schijnvoetjes. Voornamelijk de peristaltische bewegingen van de darmen bevorderen de verspreiding van de protozoa door het verteringssysteem. Histomonas komt veelvuldig voor in de natuur, maar kan slechts een aantal uur buiten de tussengastheer overleven. Ze zijn dus afhankelijk van een tussengastheer. Wanneer ze zich in de tussengastheer bevinden, bijvoorbeeld in de eieren van wormen, kunnen ze tot twee jaar in de externe omgeving verblijven. De besmetting van deze parasiet gebeurt voornamelijk via een tussengastheer.
Hoe raakt een koppel geïnfecteerd met blackhead?
Histomonas kan via de eieren van bijvoorbeeld de kleine spoelworm het lichaam inkomen, wanneer deze opgepikt wordt uit de mest van besmette dieren. We spreken hier over een horizontale besmetting. Deze worm bevindt zich in de blinde darm van de kip. De besmetting met Histomonas binnen een toom kalkoenen zal voornamelijk gebeuren door middel van cloacal drinking, waarbij peristaltische darmbewegingen de vrijlevende vorm van Histomonas tot in het blinde darm transporteren. Cloacal drinking is de reflexieve inname van vloeistoffen via de cloaca, om het immuunsysteem van het dier in te enten met de microbiële flora van de omgeving. Ten opzichte van de horizontale besmetting bij kippen is dit een directe besmettingsvorm, die alleen is aangetoond bij kalkoenen. Histomonas vermenigvuldigt zich razendsnel in de darmen. Een andere besmettingsroute kan lopen via andere insecten zoals (tempex) kevers, vliegen of regenwormen buiten het dierenverblijf. Deze dringen dan op hun eigen wijze het verblijf binnen.
Symptomen blackhead
Wanneer een kip besmet raakt met de kleine spoelworm, kan de Histomonas vrijkomen in de blinde darm (caeca) en het slijmvlies (mucosa) aantasten. Dit slijmvlies beschermt de darm tegen pathogenen. Wanneer de slijmlaag afwezig is, krijgen pathogene bacteriën vrij spel en veroorzaken lokale ontsteking en necrose (afsterven van weefsel). Zoals eerder omschreven kan de parasiet ook verder in het verteringsstelsel komen en daar de darmwand aantasten. Door kleine gaatjes in de darmen kunnen de Histomonas en andere secundaire pathogenen zoals bacteriën etc. in de buikholte komen. Hier kunnen pathogenen weefsels van de kip aangetast worden. Vervolgens kan de parasiet ook in de bloedbaan terecht komen en zich verspreiden via de portale circulatie. Dit is zuurstofarm en voedingsrijk bloed van de darmen, maag, alvleesklier en milt wat naar de lever stroomt. Dan ontstaat er een necrotische en meestal fatale leverontsteking (Hepatitis).
De eerste symptomen bij moederdieren verschijnen 12 dagen na infectie. Lagere voeropname, hogere wateropname, gelige natte mest, dof verenkleed en afname in legpercentage zijn relevante signalen. Verhoogde uitval is ook niet onrealistisch. Vooral bij een hogere hanenuitval zou een belletje kunnen gaan rinkelen. Jongere dieren zouden gevoeliger zijn voor het oplopen van een infectie in vergelijking met oudere dieren.
Doordat hennen immunologisch sneller reageren ten opzichte van hanen en kalkoenen, bezwijken er minder hennen. Daarnaast zijn hanen gevoeliger dan hennen en bezwijken ze eerder aan de gevolgen. Dit komt omdat de haan minder bij te zetten heeft dan de hen. Bij kalkoenen zijn de uitvalpercentages erg hoog en variëren tussen 50 en 100%, wat gelukkig niet het geval is bij kippen. Kippen gaan eerder dood aan de secundaire gevolgen van de besmetting met Histomonas en niet persé van de Histomonas zelf.
Diagnose
De diagnose vindt plaats door sectie. Meestal is het goed te zien aan de lever waarop necrotische plekken (stippen) te zien zijn. Ook een dikkere dunne darmwand kan een signaal zijn van een besmetting met Histomonas. Daarnaast kunnen necrotische waarnemingen gedaan worden in de blinde darm, wat tevens ook de broedplaats is van deze parasiet. De besmetting met Histomonas is echter in dit geval al wel in een ver gevorderd stadium, waardoor symptomen ook al erg heftig zullen zijn en beter te diagnosticeren. Een besmetting met Histomonas bij een vitale kip kan moeilijk te diagnosticeren zijn, maar kan wel sluimerende symptomen geven. Denk hierbij aan iets hogere uitval, met name in de hanen en het beeld van coli tijdens sectie. Wanneer een kip besmet is met de parasiet beschadigd deze de darm, waardoor coli de buikholte in kan komen. Dit maakt diagnose stellen op vroeg stadium door middel van sectie erg lastig. Diagnose kan ook met behulp van PCR (Polymerase Chain Reaction). Dit is een methode om met behulp van een moleculair biologische techniek virussen en bacteriën te detecteren.
Preventie/ behandeling blackhead:
Om Histomonas te voorkomen is een goede bedrijfshygiëne noodzakelijk. Het bestrijden van ongedierte en het voorkomen dat deze naar binnen trekken is hier de uitdaging. Ook het naar binnen trekken van regenwormen en insecten die drager kunnen zijn is belangrijk om insleep te voorkomen. Door vochtig en kouder weer in het najaar maakt dit een risicovolle periode ten opzichte van de rest van het jaar. Verder is het regelmatige controleren van de dieren en mest op aanwezigheid van wormen en wormeieren erg belangrijk om een besmetting via deze tussengastheer te voorkomen. Ook zijn de tempexkevers een bron van een eventuele herbesmetting, waardoor het belangrijk is om tijdens de leegstand deze goed te doden. De parasiet is zelf niet te behandelen doordat medicijnen uit de markt gehaald zijn en commerciële vaccins er nog niet zijn. Verscheidene studies tonen echter het potentieel hiervan aan. Wanneer een koppel toch besmet is, dienen we hier zo goed mogelijk mee om te gaan. Het elimineren van de tussengastheer is hierin een belangrijk aandachtspunt. Dit omdat, zoals al eerder vermeld, Histomonas slechts enkele uren kan overleven zonder de tussengastheer. Een goed ontwormingsprogramma is hier dan van belang.
Ook kan het koppel ondersteund worden met oregano. Dit is wetenschappelijk niet bewezen, maar de praktijkervaring is wel dat dit positief bijdraagt in ondersteuning van het koppel kippen met Histomonas. Oregano heeft een antibacteriële werking en heeft bevorderende eigenschappen met betrekking tot de vertering. Een theorie zegt dat de phenolen (organische verbindingen) in oregano de vernieuwing van epitheelcellen versnellen en daarmee de opnamecapaciteit van de darm op peil houden tijdens een besmetting met Histomonas. Een andere theorie luidt dat phenolen de aanmaak van mucosa (beschermlaag van slijm op de darmwand) versnellen. Het draagt in ieder geval bij aan de ondersteuning/ optimalisatie van de darmwand en de vertering. Een andere
Goede reiniging van de stal(len) in de leegstand is ook van groot belang om een herbesmetting van een jong koppel dieren te voorkomen. De focus ligt dus vooral op het preventief voorkomen van besmetting met Histomonas. Curatief kun je deze parasiet niet behandelen.
Preventie/ behandelmethodes die in de praktijk gebruikt worden:
- Vloeren ontsmetten/ inschuimen en goed naspoelen (ontvetten).
- Vloeren behandelen met kalk/ ammoniak/ zuur.
- Naden en vloer instrooien.
- Zout strooien bij deuren achter om wormbesmetting van buiten uit tegen te gaan.
- Ontwormen op 23 weken en vervolgens wormdruk blijven monitoren.
- Stress voorkomen.
- Preventief oregano toevoegen startende koppel.
- Ongedierte bestrijding.
Meer informatie over blackhead?
Wilt u meer informatie over Histomonas of wilt u met onze vleespluimveespecialisten van gedachten wisselen? Zij helpen u graag.
Contact opnemen >