Klauwgezondheid bij koeien

De klauwen van onze koeien zullen onder de huidige omstandigheden nooit vanzelf gezond blijven. Elke veehouder zal regelmatig aandacht moeten schenken aan de klauwgezondheid van zijn koeien. Er zal vooral aandacht moeten zijn voor het preventief behandelen, waardoor er niet voortdurend kreupele koeien behandeld moeten worden. Klauwgezondheid moet een vast onderdeel van het dagelijkse werk zijn. Hierbij gaat het om succesfactoren zeker te stellen en risico’s te vermijden. Hiervoor is kennis van de klauw en alles wat hier invloed op heeft van belang.

Drie factoren die van belang zijn voor klauwgezondheid bij koeien

Factoren die de klauwgezondheid bepalen kan men onder verdelen in drie groepen: de klauw, de belasting en de aantasting uit de omgeving. Als je als veehouder deze zaken goed kan managen, zal dit leiden tot een veestapel met gezonde klauwen en een minimum aantal kreupelheden. Het resultaat van alle inspanningen moet gezonde klauwen zijn. Dit is te controleren door tijdens het bekappen de klauwen door de klauwverzorger te laten scoren op aandoeningen. CRV heeft hiervoor een programma gemaakt, genaamd ‘Digiklauw‘ waar een groot aantal klauwverzorgers al mee werkt. Dit programma biedt u de mogelijkheid om de klauwgebreken in kaart te brengen en er zo adequaat op in te spelen. En het geeft CRV meer cijfers (ongeveer 25 procent van de verschillen in klauwgezondheid zijn erfelijk bepaalt) waardoor zij een nog betere fokwaarde kunnen berekenen met betrekking tot de klauwen dan dat nu het geval is. Wilt u meer weten over Digiklauw? Neem dan contact op met uw klauwverzorger of met CRV.

Hoornvorming

De combinatie van de hardheid en de vorm van de klauw bepalen de kwaliteit ervan. Doordat de koe zelf continu de klauw aanmaakt, zie je haar voedingstoestand, lactatiestadium en algemene gezondheid terug in de hoornkwaliteit. Hoorn groeit 1 tot 2 mm per week. De zool is ongeveer 1 cm dik, dus bloedingen worden pas na een paar maanden zichtbaar. Jaarlijks terugkerende risicomomenten zijn afkalven en begin van lactatie (negatieve energiebalans). Als de stofwisseling van de koe zich instelt op een hoge melkproductie zijn haar klauwen zachter. Voeding heeft veel invloed op de klauwkwaliteit. De belangrijkste factor lijkt een goede penswerking te zijn. Zorg daarom voor voldoende structuur in het rantsoen, samen met een geleidelijk aanbod van snel fermenteerbare koolhydraten. Abrupte voerwisselingen zijn taboe, evenals bedorven of beschimmeld voer. De vorming van gezond en sterk klauwhoorn vereist verder ook een voldoende aanbod van specifi eke voedingstoffen zoals calcium/fosfor, biotine, zink, koper, mangaan en de vitamines A, D en E. Een gezonde pens maakt ruim voldoende biotine aan. De hardheid van het hoorn bepaalt de sterkte van de klauw. Dit begint op het moment van de aanmaak van hoorn in de kiemlaag van de lederhuid. Later zijn ook omgevingsfactoren van invloed, zoals verweking door vocht of scheurtjes door droogte. Gezond hoorn is keihard.

Klauwaandoeningen

Klauwaandoeningen kunnen we onderverdelen in twee groepen, namelijk de infectieuze en niet infectieuze aandoeningen.

Infectieuze aandoeningen:

Tussenklauwontsteking: Zweren en beschadigingen vormen een toegangspoort voor infecties van de diepere delen van de klauw. Het tussenteenfl egmoon is een plotseling optredende ontsteking van het bindweefsel door bacteriën. Andere namen hiervoor zijn: haarworm, kleipoot, kreppoot en slakkenpoot. Preventief moet men proberen te voorkomen dat de koe zich kan beschadigen tussen de klauwen en op de kroonrand. Curatief is zo snel mogelijk behandelen met antibiotica.

Stinkpoot: In een vochtige omgeving tasten bacteriën het zachte hoorn van het balgebied aan. De omgeving bacteriën nestelen zich meestal eerst in de tussenklauwspleet en daarna vooral in het balgebied van zowel binnen- als buitenklauw. Dit leidt tot een snellere groei en beschadiging van de buitenklauw, waardoor deze los kan laten van de lederhuid en zo een dubbele zool gaat vormen. Preventief kan men dit aanpakken door tijdig te bekappen en voetbaden aan te leggen. Curatieve behandeling bestaat vooral uit het bekappen.

Mortellaro: De exacte verwekker van mortellaro is nog altijd niet bekend. Het lijkt erop dat koeien weerstand ontwikkelen tegen de aandoening, want het is meestal een probleem van de vaarzen in een koppel. De weerstand speelt hierbij een erg grote rol. De preventie moet vooral bestaan uit het optimaliseren van de weerstand en zorgen voor een schone en droge omgeving. Curatief moet men de aangetaste huid goed droog maken en met een antibacteriële spray of zalf behandelen en zo nodig herhalen.

Niet infectieuze aandoeningen:

Zoolzweren/wittelijndefecten: Als het hoorn beschadigd raakt, kunnen bacteriën binnen dringen en ontstekingen veroorzaken. Hoornbeschadiging ontstaat altijd door overbelasting. Dit kan een piekbelasting zijn: een steentje, kort draaien of afzetten, maar ook een continubelasting zoals een te ruwe harde vloer, te veel staan, overmatige hoorngroei of verkeerde klauwstand. Zoolzweren en wittelijndefecten volgen op klauwkneuzingen en bloedingen. Preventief moet men dus tijdig bekappen, bevangenheid en stinkpoot bestrijden. Curatief moet men de koe bekappen en de betreffende klauw ontlasten.

Bevangenheid: klauwbloedingen vormen een belangrijk onderdeel van het ziektebeeld dat we klauwbevangenheid noemen. De geel-roze-rood-blauwverkleuringen in de zool ontstaan door overbelasting in combinatie met verweking van het klauwhoorn. Deze verweking ontstaat meestal rond afkalven en begin lactatie (hormonale veranderingen, stofwisselingsaanpassing, abrupte rantsoenwisseling en voerfouten).

Tips voor klauwgezondheid bij koeien

• Zorg voor fris en smakelijk voer
• Zorg voor een goede mineralenvoorziening
• Voer rantsoenwijzigingen geleidelijk door
• Zorg voor frisse en ruime leefomgeving voor uw dieren
• Voorkom overbezetting
• Voorzie in ruime en comfortabele ligboxen
• Check de klauwen bij staand en liggend vee

Samenvattend

1. Zorg voor een goede kwaliteit van de klauwen. Bekap 2 à 3 keer per jaar preventief, zodat de klauwen de juiste vorm hebben en organiseer de juiste voeding en voeropname, zodat het hoorn de juiste kwaliteit heeft. Gebruik voetbaden op de juist wijze en kies goede stieren ook voor klauwkwaliteit.
2. Zorg dat de klauw evenredig wordt belast. Dat wil zeggen, een belasting die niet groter is dan dat de klauw aankan. Zorg dus voor een goede ondergrond (v.b. dus geen koepad van betonklinkers) zonder scherpe oneffenheden en rust in de koppel. Overbezetting heeft hier ook een zeer slechte invloed op de klauwen.
3. Bestrijd ziektekiemen en vocht. Zorg voor een droge en schone omgeving.
4. Grijp vroeg en doeltreffend in. Reageer bij de eerste signalen als een koe (mogelijk) iets mankeert en grijp direct in als de voeding, het klimaat of in het management iets niet lijkt te kloppen.
5. Controleer wat u doet en controleer de klauwgezondheid. Wees voortdurend alert op managementfouten en op de gezondheid van uw veestapel. Meet wat er op uw bedrijf gebeurt en controleer en gebruik deze metingen. ‘Alles gezond en onder controle’ is het beste nieuws dat u kunt krijgen.

Behandelen

• Stap 1: Breng de binnenklauw op een lengte van 7,5 cm vanaf de kroonrand (een handbreedte). Maak het toongedeelte (daar waar je geknipt hebt) 5 tot 7 mm dik, maar snij niet in het balgebied zodat de klauw wat steiler komt te staan. Zorg er altijd voor dat je zowel in de lengte (axiaal) als dwars (abaxiaal) vlak snijdt.
• Stap 2: Maak de buitenklauw indien mogelijk even lang en hoog als de binnenklauw en maak hierbij ook het achterste gedeelte van klauw (balgebied) even hoog als de binnenklauw.
• Stap 3: Beoordeel beide klauwen en behandel de eventuele aandoeningen, deze bevinden zich door overmatige belasting meestal in de buitenklauw. Verwijder dan meer hoorn over de gehele lengte van de aangetaste klauw, zodat deze in zijn geheel ontlast wordt.
• Stap 4: Snijd rond de aangetaste plek de harde randen dun om druk en irritatie te voorkomen en haal al het losse hoorn weg, zodat er zich geen vuil kan ophopen.
• Stap 5: Controleer kroonrand en tussenklauwspleet zorgvuldig en behandel eventuele stinkpoot- en of mortellaro-infecties.