Hokverrijking en afleidingsmateriaal verbetert het welzijn van uw varkens en helpt tegen agressief gedrag, onrust en bijterij. Maar wat is nu in de praktijk het beste materiaal om te gebruiken? Aan welke eigenschappen moet het voldoen? Wij zetten het voor u op een rij.
Wettelijke norm
Sinds 2003 stelt de EU-regelgeving dat geschikte hokverrijking moet worden aangeboden aan varkens. Deze wettelijke norm is een ‘open norm’. Dit houdt in dat het een doelvoorschrift is. Hierbij wordt aangegeven wat het doel is, maar de manier om het doel te behalen wordt niet beschreven. Of de genomen maatregelen voldoende zijn, kan dus voor discussie zorgen.
Ondersteuning varkenshouder
In 2016 heeft de Europese Commissie een nieuw werkdocument uitgebracht met maatregelen én zijn er nieuwe aanbevelingen gedaan om het couperen van staarten minder noodzakelijk te maken. Ter ondersteuning van de varkenshouders heeft Wageningen Universiteit daarop de brochure ‘Hokverrijking’ geschreven over de eigenschappen en juiste wijze van het aanbieden van hokverrijking. Hier bespreken wij de belangrijkste punten uit deze brochure. De volledige brochure kunt u lezen door op de link onder aan deze pagina te klikken.
Het nut van hokverrijking
Hokverrijking is bedoeld om het welzijn van varkens te verbeteren en ongewenst gedrag zoals staartbijten en oorbijten te voorkomen. Een varken heeft een goed welzijn wanneer het aan al zijn behoeften kan voldoen. De volgende 13 behoeften worden genoemd: rusten, verzadiging, excretie, zelfverzorging, exploratie, sociaal gedrag, thermoregulatie, veiligheid, gezondheid, beweging, seksueel gedrag, nestbouwgedrag en maternaal gedrag. [Bron: Wat wil het varken?].
Vroegtijdige signalering
Wanneer er niet volledig aan deze behoeften voldaan kan worden, ontstaat er stress. Als het varken stress ervaart, neemt het welzijn af en daarmee ook de gezondheid en prestaties. Risicofactoren die ervoor zorgen dat het dier zich niet prettig voelt of waardoor het dier stress kan ervaren, bevinden zich op het gebied van voeding, ruimte, thermisch comfort, luchtkwaliteit, hygiëne en gezondheid. Bij een dier dat stress ondervindt, bijvoorbeeld door spenen, tocht of een verminderde gezondheid zal de behoefte om te verkennen toenemen.
Een gebrek aan voldoende goede hokverrijking er toe leiden dat varkens andere dieren in hun hok gaan verwonden. Wanneer er voldoende en goede hokverrijking aanwezig is en de dieren ineens meer van de hokverrijking gaan gebruiken, kan het verbruik van afleidingsmateriaal ook dienen als vroege signalering van ongenoegen bij de varkens.
Maar, wat is nou goede hokverrijking?
Varkens wroeten, kauwen en bijten van nature in materiaal in hun drang om voedsel te vinden en te overleven. Goed afleidingsmateriaal voorziet in de behoefte van het varken om te onderzoeken. Dat betekent dat het aangeboden materiaal de volgende eigenschappen moet hebben: het is veilig, eetbaar, kauwbaar, wroetbaar, afbreekbaar, vernieuwend, bereikbaar, beschikbaar en schoon.
Bijten, kauwen, wroeten
Het materiaal moet veilig zijn, autobanden, plastic touw of behandeld hout zijn ongeschikt. Het afleidingsmateriaal moet opgegeten kunnen worden. Het heeft een smaak of geur en bij voorkeur enige voedingswaarde zoals hooi, stro en luzerne. Er kan op het afleidingsmateriaal gekauwd worden of gebeten zoals een touw of vers hout. Verder moeten varkens erin kunnen wroeten, bijvoorbeeld zaagsel en het moet afbreekbaar zijn bijvoorbeeld een jutezak. Ook is het van belang dat het afleidingsmateriaal interessant blijft voor het varken, anders raakt het varken snel verveelt met het materiaal en verliest het zijn nut.
Juiste plaats en hoeveelheid
Belangrijk is dat het afleidingsmateriaal toegankelijk is. Dieren moeten er makkelijk bij kunnen. Materiaal wat op de grond ligt, wordt meer gebruikt dan materiaal wat boven de vloer hangt en het wordt ook sneller vies. Ook moeten dieren gelijktijdig over het materiaal kunnen beschikken, zowel de plaats van het materiaal in het hok als de hoeveelheid van het materiaal is hierbij belangrijk.
Hoeveel materiaal genoeg is, is echter afhankelijk van de situatie. Hier is geen vaste maat van te geven. Het kan het beste aan de varkens zelf beoordeeld worden. Zijn er verwondingen of is er competitie dan moet er aanvullend materiaal aangeboden worden. Ziet alles er rustig uit, dan is het verrijkingsmateriaal toereikend en zou er voorzichtig geminderd kunnen worden.
Hokverrijking kan het beste aangeboden worden op een andere plaats dan waar de dieren eten, rusten of mesten, maar in het geval van bijvoorbeeld twee keer daags toedienen van stro of zaagsel zullen alle dieren tegelijk interesse hebben in het afleidingsmateriaal en actief worden. Het kan toegediend worden op de vaste vloer die op dat moment niet gebruikt wordt als ligruimte. Ook is het belangrijk dat het materiaal schoon is en niet vervuild met mest, urine, stof of schimmels.
In geval met acute problemen met agressief gedrag, onrust, oorbijten en/ of staartbijten kunt u tijdelijk de rustgevende AS-Mix® bijbestellen. De innovatieve AS-Mix® ondersteunt biggen en vleesvarkens op de momenten dat het nodig is.
Wat niet voldoet
Reguliere voeding wordt niet als hokverrijking gezien. Onverwoestbare objecten zoals kettingen met bal voldoen niet aan de behoefte van varkens. Ze kunnen wel gebruikt worden als aanvulling op afbreekbaar en wroetbaar materiaal, maar niet als vervanging hiervan.
Enkele voorbeelden van goede hokverrijking
Goede hokverrijking zorgt ervoor dat het varken kan eten, bijten, wroeten en spelen. Ruwvoer en stro hebben, mits in voldoende hoeveelheden verstrekt, al deze eigenschappen, maar zijn door problemen met het mestsysteem niet altijd te gebruiken.
Zeugen in de kraamstal
Aan zeugen in de kraamstal bij een volledige roostervloer kan als verrijking een jutezak, touw of ketting met een blok hout aan de kraambox bevestigd worden. Zorg ervoor dat de zak, touw of ketting tot aan de grond reikt. Rond het werpen krijgt de zeug behoefte om een nest te bouwen. Hierin moet de zeug voldoende voorzien worden en moet er mogelijk extra verrijkingsmateriaal verstrekt worden.
Zogende biggen
Voor zuigende biggen zijn sisal touw, jute zak, of kleine manipuleerbare en wroetbare hokverrijking geschikt. Een bijkomend voordeel van manipuleerbare wroetbare hokverrijking bij biggen is dat deze biggen na spenen sneller vast voer opnemen en in de eerste week na spenen een hogere groei laten zien.
Dynamo voeren betekent het juiste voer op het juiste moment. Voor zogende biggen heeft ABZ De Samenwerking daarom Biggen Muesli® ontwikkeld. Uit onze proeven blijkt dat ABZ Biggen Muesli® heel geschikt is als gezond en eetbaar afleidingsmateriaal. Bovendien verhoogt het de voeropname voor én na het spenen en helpt het om het speenproces soepeler te laten verlopen.
Gespeende biggen
Aan gespeende biggen kunnen bij een volledige roostervloer grote gepelleteerde ruwvoerkorrels verstrekt worden. Ook een jutezak of touw gemaakt van natuurlijke producten, dus geen strotouw kunnen dienen als hokverrijking. Dit geldt ook voor vleesvarkens, maar doordat deze erg sterk zijn, zullen sommige materialen snel aangevuld of vervangen moeten worden.
ABZ staat voor kennis en innovatie. Aan al onze Dynamo biggenvoeders voegen wij gewalste granen en functionele vezels toe, daar is ons productieproces op aangepast. Al die gezonden vezels houden uw dieren gezond en verzadigd.
Vleesvarkens, opfokzeugen en dragende zeugen
Bij vleesvarkens en opfokzeugen is ook ruwvoer een goede hokverrijking. Dit kan in een ruif, aardappelmand of strokoker verstrekt worden. Zeugen in de dekstal kunnen voorzien worden van een touw, ketting met een blok hout of jutezak. Ook voor de drachtige zeugen kan dit dienen als goede hokverrijking. Bij drachtige zeugen kan er ook aan gedacht worden om extra ruwvoer toe te dienen om aan de verzadigingsbehoefte van de zeugen te voldoen.
De varkensspecialisten van ABZ denken graag met u mee over het meest geschikte afleidingsmateriaal op uw bedrijf. Daarbij kijken we altijd welke voeders daar het beste bij aansluiten voor maximaal rendement op uw erf. Dat noemen wij het beste dichtbij.
Advies & informatie over afleidingsmateriaal voor varkens
Wilt u meer informatie over afleidingsmateriaal in de varkenshouderij? Wij helpen u graag!
Contact opnemen >